Çin sınırları içerisinde neredeyse sadece iPhone üretimine odaklanmış, devasa bir fabrika ve bu fabrikada çalışanların oluşturduğu bir “iPhone Şehri” yer alıyor.
Çengçou veya Cıngcou olarak da geçen Zhengzhou, 10 milyondan fazla insanın yaşadığı bir Çin şehri. Bu şehrin en önemli özelliklerinden birisi, en büyük Apple tedarikçisi olan Foxconn firmasının “Foxconn Zhengzhou Science Park” fabrikasına ev sahipliği yapıyor olması. Bu yerel yönetimin tam 1,5 milyar dolardan fazla maddi destek verdiği fabrika, 2018 verilerine göre Foxconn şirketinin 1,3 milyondan fazla çalışanının zaman zaman 350 binden fazlasına ev sahipliği yapıyor. Bu 350 bin çalışanın hemen hemen tek bir amacı bulunuyor. O da Apple’ın iPhone akıllı telefon modellerini üretmek. 2010 yılında 600 milyon dolarlık bir öncü yatırım ile kurulan bu fabrikada istenirse bir günde tam 500 bin adet iPhone üretilebiliyor. Burada spesifik olarak 400 farklı adımdan oluşan iPhone montajı gerçekleştiriliyor.
Zhengzhou, son yıllarda özellikle sınırları içerisindeki “iPhone Şehri” olarak isimlendirilen bölge ile tanınıyor. Çünkü şehirdeki iş gücünün hatırı sayılır bir bölümü iPhone üretilen bu fabrikada çalışıyor ve bu kişilerin çoğu da fabrikanın yanında kurulan 10 ila 12 katlı çok sayıdaki apartmanlarda yaşıyor. iPhone Şehri’nin, fabrikanın ve Apple’ın artan ihtiyaçlarına bağlı olarak sürekli olarak büyütüldüğü belirtiliyor.
Fabrika yakınındaki bahsettiğimiz bu iPhone Şehri içerisinde çalışanların ihtiyaçlarını karşılayacak çok sayıda işletme yer alıyor. Aktarıldığı kadarıyla çalışanlar kendilerine kalan kısıtlı zamanlarında yemek yemeye, sinemaya ya da masaj yaptırmaya gidebiliyor. Kadın ve erkeklerin sayı olarak eşit dağıldığı bölgede, elbette lüks bir yaşam sürülmüyor. “iPhone Şehri” içerisindeki yaşam, bölgede çekim yapan gazetecilere göre fabrika ve mesai saatlerine bağlı olarak ayarlanmış durumda. Söylendiği kadarıyla fabrika çalışırken şehirde hemen hemen kimse olmuyor, dükkanların çoğu kapalı oluyor.
iPhone Şehri’ndeki binalardan sadece bir tanesi. Görsel kaynak: Business Insider
Yerel yönetimin ulaşımı kolaylaştırmak adına havalimanı başta olmak üzere büyük destek verdiği fabrika ve yakınındaki iPhone Şehri, oldukça yüksek bir nüfus değişkenliğine sahip. Çünkü iPhone fabrikası sürekli olarak maksimum sayıda çalışan ile faaliyet göstermiyor. Fabrikanın çalışan konusunda pik noktaya yaz aylarında ulaştığı aktarılıyor. Apple, her yıl yeni iPhone’ları eylül ayında tanıttığı için büyük çaplı seri üretim yoğunluğu yaz aylarında başlıyor.
İLGİNİZİ ÇEKEBİLİR
Apple’ın Çin’de üretim yapmasının arkasında birçok kişinin tahmin ettiğinin aksine düşük maliyet yer almıyor. “Tim Cook – Apple’ı Bir Sonraki Kademeye Taşıyan Dahi” isimli kitabın yazarı Leander Kaheny, “Foxconn’un başarısının anahtarı ucuz işgücü değil, esneklikti” diyor ve ekliyor: “Foxconn’un kampüsü alanda yaşayan yüzbinlerce çalışanı içeriğinden, montaj işçisi ordusunu bir gecede toplayabilen şirket, son derece esnek olabiliyordu. Foxconn aynı zamanda on binlerce ekstra çalışanı hemencecik işe alabiliyor ve gerekmedikleri zaman da aynı şekilde hemen işten çıkarabiliyordu. Genç işgücü genellik uzak kırsal kesimden geliyor, bu yüzden de yaptıkları iş ne kadar yıpratıcı olursa olsun çalışanlar için istifa edip evlerine dönmek kolay olmuyordu.”
İLGİNİZİ ÇEKEBİLİR
Bu konuda Tim Cook kendisi de bir açıklama yapmıştı. Uzun süredir Apple’ın CEO’su konumunda bulunan ve Apple’ın Çin üretim hatalarını kuran kilit isim olan Cook, bir röportaj kapsamında Çin’de üretim sistemlerinin çok geliştiği söylemişti. Çin’de üretim yapmak artık eskisi gibi ucuz değil diyen başarılı CEO, üretim araçları ve bu araçlara hâkim personel konusunda bölgenin inanılmaz iyi olduğunu aktarmıştı.
2018 yılında basın mensuplarına röportaj veren çalışanların açıklamasına göre Zhengzhou’dan yer alan iPhone fabrikasındaki başlangıç ücreti aylık yaklaşık olarak 298 dolar seviyesinde yer alıyor. Ancak çoğu çalışanın bunu fazla mesai ile geride bıraktığı söyleniyor. Birçok kişinin yüksek çalışma saatleriyle beraber aylık gelirlerini yaklaşık 670 dolara kadar çıkarabildiği belirtiliyor.
Foxconn’un iPhone üretim tesisinde genelde 18 ila 25 arasındaki kişiler yani gençler çalışıyor. Aynı zamanda 18 yaş altında çok sayıda stajyer bulunuyor. Fabrika gençlerden oluşuyor çünkü aşırı tekrar ve hız gerektiren üretim süreçleriyle daha çok gençler başa çıkabiliyor. Bir çalışana göre fabrikanın en kötü bölümü, iPhone montaj hattı. Buradaki kişilerin günde 8, 10 hatta 12 saat boyunca hep aynı şeyleri yaptığı belirtiliyor. Tahmin edebileceğiniz üzere bu tekrarlar insanları hem zihinsel hem de fiziksel olarak bitiriyor.
Foxconn Zhengzhou Science Park ve iPhone Şehri, bundan dolayı geçmişte birçok kez çok kötü haberler ile gündeme geldi. Bölgede birçok çalışan gelen talebi karşılamak adına “zorunlu kılınan” aşırı çalışma saatleri sonrasında isyan etti, bazı çalışanlar ise intihar ederek hayatına son verdi. Bu durum özellikle 2010 yılında büyük ses getirdi. Çünkü 2018 yılında tam 18 farklı çalışan şartlardan ve yoğun baskıdan sonra intihar girişiminde bulundu.
İLGİNİZİ ÇEKEBİLİR
Bu intihar girişimlerinin birçoğu, iPhone Şehri ve diğer yaşam yerlerindeki çalışanların evlerinin cam veya balkonlarından atlaması şeklinde gerçekleşti. Foxconn, bu süreci ilk aşamada çok önemsemedi ancak Apple’ın ve küresel basının etkisiyle bu konuda önlemler almak zorunda kaldı. “Tim Cook – Apple’ı Bir Sonraki Kademeye Taşıyan Dahi” kitabında Leander Kaheny, zamanında büyük tepki çeken bu önlemlerden bir tanesini şöyle aktarıyor: “…14. Foxconn çalışanı da 2010 Mayıs ayında intihar edince, Foxconn intiharı önleyen önlemler almaya başladı. İlk adım olarak camdan atlayanları yakalayabilmek amacıyla üç milyon metrekareden fazla alana sarı bir ağ gerildi…”
Foxconn süreçte başka önlemler de aldı. Kaheny, bu konuda ise şunları aktarıyor: “Camdan ve balkondan atlayanlar için gerilen ağın sorunu pek de çözdüğü söylenemezdi. Daha sonra çözüm için çalışanların maaşları artırıldı. En son olarak da yüz farklı eğitimli çalışandan oluşan 24 saat açık bir danışma merkezi kuruldu. Ayrıca çalışanların, beyzbol sopaları kullanarak öfkelerini mankenlerden çıkarabilecekleri özel stres odaları açıldı…“
İLGİNİZİ ÇEKEBİLİR
Seri üretime adanan bir yaşam mücadelesinin sürdüğü, genel olarak kimsenin mutlu olmadığı iPhone Şehri bu aralar yine gündemde. Çünkü Apple, geçtiğimiz haftalarda Foxconn’dan Zhenzhou fabrikasına iPhone 14’lerin üretiminde gerekecek personelin erkenden almasını istedi. Ancak Foxconn bunu yapamadı çünkü bölgede ciddi bir karantina başladı. Bu yüzden de şirket personel alımlarını zorunlu olarak bir süre için durdurmak durumunda kaldı. Çin’de Covid-19 vakaları yine görünüyor ve ülke salgınını tamamen ortadan kaldırmak adına inanılmaz katı karantina önlemleri alıyor.
Çin merkezli Foxconn dahil birçok firma şu an salgına karşı uygulanan yasaklar ile karşı karşıya kalmamak adına çok tepki çeken kapalı sistem üretime geçiş yapıyor. Apple’a üretim yapan başka fabrikalarda da uygulanan bu sistemde çalışanlar, fabrikaların belirli bölümlerinde ya da iPhone Şehri veya özel kurulan yurt gibi izole yaşam alanlarında yaşıyor ve diğer insanlardan soyutlanıyor. Bu sayede çalışanların hastalık kapması engellenmeye çalışılıyor. Ancak bu durum çalışanların hayatını oldukça zorluyor. Bu yüzden bazı tesislerden şimdiden isyanlar çıkıyor.
Sonuç olarak uzun yıllardır aktif olarak içinde bulunduğumuz bitmek bilmeyen üretim ve tüketim çılgınlığının birilerini keyfini sürerken, birileri ise zor şartlar altında acısını çekiyor. Bu düzenin yakın zamanda değişmesi de hiç ama hiç olası görünmüyor. Yani açık olarak gerçekten adil bir dünya düzeni hiçbir zaman kurulabilecek gibi görünmüyor…
