Yeni teknolojik gelişmeler ışığında üretilen multimedya içeriğinin kalite kaybı olmadan sunulması ihtiyacı gereği geliştirilen medya depolama teknolojilerinden biridir. Sony’den Panasonic’e, Samsung’dan Apple’a kadar 18 büyük şirket tarafından oluşturulan şirketler birliği (Blu-ray Disc Association, BDA) tarafından geliştirilen Blu-ray disk teknolojisi, basit anlamda DVD ile aynı boyutlarda daha fazla kapasite sunuyor. Blu-ray ismi, DVD ve HD VMD gibi kırmızı lazer kullanan teknolojilerden farklı olarak diski okuyup yazmak için mavi lazer (aslında violet, yani menekşe rengi) kullanmasından geliyor. Yazıcı ve okuyucu bileşenlerinin yeniden üretilmesini engellemek amacıyla diskin boyutu sabit tutulduğundan, Blu-ray teknolojisinin aynı alana daha çok veri sıkıştırabildiğini söyleyebiliriz. Standart çift katmanlı bir Blu-ray disk 50 GB veri saklayabilir ki bu tek katmanlı DVD’nin 10 katından fazla bir alan anlamına gelir. Bu sayede Blu-ray, günümüz yüksek çözünürlüklü (high definition) video içeriklerini sunmak için yeterli alan sunmaktadır. MPEG-2 formatında görüntü saklayan DVD’den farklı olarak Blu-ray MPEG-2’nin yanı sıra H.264/MPEG-4 ve VC-1 formatlarını da desteklemektedir. Standart veri saklama işlevi haricinde HD video, HD ses ve konsol oyunları gibi içeriklerde kullanılıyor.
MEDYA SAVAŞLARI
Mevcut DVD teknolojisinin yüksek çözünürlükteki multimedya içeriklerine yeterli kapasite sunamamasıyla doğan alternatif ihtiyacı üreticileri harekete geçirdi. Sektörün farklı oyuncularının bir araya gelerek oluşturdukları birlikler, 5-10 yıl ilerisinde kullanılacak standart medya teknolojisini geliştirmek için çalışıyor. DVD sonrasında üretilen kayda değer üç alternatif bulunuyor. Bunlar Blu-ray, HD-DVD vs HD VMD. Bu üç teknoloji arasındaki çarpışma Ağustos 2006’da Toshiba ve NEC’in HD-DVD’yi üretmesiyle başladı. 720 x 576 piksel maksimum çözünürlük desteği sunan DVD’ye oranla görüntü kalitesini oldukça geliştiren yeni medyalar 1920 × 1080 piksel (1080p) çözünürlük desteği sunuyor. Teknik özellik tablosunda da görebileceğiniz gibi Blu-ray ve HD VMD görüntü aktarımında 40 Mbit/sn veri hızıyla HD-DVD’yi geride bırakıyor. Yine HD-DVD’nin kaybettiği noktalardan biri de kapasite. Blu-ray’in sunduğu 50 GB karşısında HD VMD ancak üç katmanla 51 GB’a, HD-DVD ise çift katmanla 30 GB’a ulaşıyor. Format savaşı sürerken pazarın tam da içinde sorunlar oluşmaya başladı. Bazı filmler, oyunlar hem Blu-ray hem de HD-DVD olarak satışa sunulması tüketicilerin de aklını karıştırdı. Aslına bakılırsa başlarda HD-DVD Blu-ray’e kök söktürecekmiş gibi görünüyordu. Fakat ardından Sony PlayStation 3 satışa sunuldu ve “Blu-ray okuyucuların pahalı olması” ön yargısı ortadan kaldırıldı. Artık herkesin evinde bir Blu-ray okuyucu vardı ve film şirketleri birer birer HD-DVD’yi terk etmeye başladı. Son olarak Mart 2008’de Warner Bros da Mayıs ayından itibaren sadece Blu-ray medya sunacaklarını açıkladı ve format savaşı sona erdi. Kazanan her ne kadar şu an için Blu-ray olsa da, teknik avantajlarıyla HD VMD formatının hala bir atak şansının bulunduğuna inananlar var. Üretim açısından daha düşük maliyetli olan HD VMD’nin geciktiğine inanıyoruz. Firmalar standart olarak Blu-ray’i kabul etmiş görünürken bir değişikliğin daha yaşanması pek olası değil.
BLU-RAY ve OYUN
Sinema ve müzik sektöründeki teknolojik gelişmelerin yanı sıra üç boyutlu ortamlarda kullanılan milyarlarca poligonu hesaplayabilen grafik çipleri de hızına hız katıyor. Video içeriğinde görüntü kalitesinin artması şeklinde tek bir kriterle açıklanabilecek daha yüksek kapasite isteği, oyun dünyasında biraz daha karmaşıklaşıyor. Zaten oyun firmaları en başından beri bize mümkün olan en gerçekçi görüntüleri sunmaya çalışıyor. TV’ye bağlanan konsolların HD uyumlu LCD ve plazmalarla buluşmasının ardından oyun üreticileri de ellerinden gelen en kapsamlı grafik ve içerikler sunan oyunları satışa sunmaya başladılar. Şüphesiz tam burada Sony’nin PlayStation 3 ile dört koldan teknolojiye yön verdiğini söyleyebiliriz. Daha kapsamlı senaryolar, daha gerçekçi grafikler, daha fazla etkileşim, daha akıllı yapay zeka ve daha birçok gelişme, üretilen oyunların disklerde daha fazla yer kaplamasına sebep oldu. İki veya daha fazla DVD halinde satışa sunulan oyunların ardından artık Blu-ray içerisinde en zengin oyunları saklamak mümkün.
FİYATLAR NE ALEMDE?
Blu-ray teknolojisinden yararlanabilmek için öncelikle bir cihaz tercihi yapmalısınız. Eğer bu iş için bilgisayarınızı kullanacaksanız HD grafik kartı ve bir Blu-ray okuyucuya sahip olmanız gerekir. Bu durumda eğer ikisine de sahip değilseniz önce bir ekran kartı alarak başlayabilirsiniz. HDMI veya DVI çıkışına sahip geniş bant ekran kartları 30 dolar seviyesine kadar düştü. Okuyucu içinse 240 YTL’den başlayan fiyatlar söz konusu. Seçenek sayısı da henüz oldukça az. Bu iki donanım bileşeni şüphesiz görüntü üretimi için gerekli. Bilgisayarınızı bağlayacağınız bir HD televizyonunuz veya monitörünüz yoksa bu durumda masrafınız oldukça artacaktır. Blu-ray filmlerin tadını çıkarmak için mevcut HD televizyonunuzu kullanmak istiyorsanız bu durumda bir Blu-ray oynatıcı satın almalısınız. Satışta olan modeller 600-700 YTL’den başlayıp 2500 YTL’ye kadar çıkıyor. Fazla seçenek yok, ayrıca düşük fiyatlı olanların Blu-ray sürümü genelde 1.1 (Bonus View). Dolayısıyla seçim yaparken çok dikkat etmeli veya bir süre daha sabretmelisiniz. Sisteminizi kurduktan sonra filmlere göz atmaya başlayabilirsiniz. Hem mağazalarda hem de internet üzerinde 45 YTL’den itibaren bulmak mümkün. Film sayısı hızla artıyor. Bu açıdan sıkıntı yok. Üstelik oynatıcı ve diğer bileşenler için yapmanız gereken masraf karşısında DVD’ye oranla pek de pahalı olmayan Blu-ray diskleri önemsiz kılıyor. İhtiyaçlarınızı iyi belirlerseniz, daha paket halinde bir alış verişle ideal çözüme ulaşabilirsiniz. Örneğin sağlam bir ses sistemine bağlantı yapacaksanız Pioneer LX serisi gibi modellere, oyun ve eğlence düşkünüyseniz PlayStation 3 gibi konsollara yönelmelisiniz.
ALIRKEN DİKKAT!
Blu-ray oynatıcıyı PC için değil de kaba tabirle ‘ev tipi’ olarak satın alacaksanız biraz ince eleyip sık dokumakta yarar var. Blu-ray halen gelişimini sürdürmekte olduğundan satılan modeller arasında Blu-ray versiyonu açısından farklılık var. Şüphesiz bu bir filmi izleyememe şeklinde bir sorun yaratmayacaktır. Fakat yeni çıkan filmlere eklenen yeni özellikler ve etkileşim servislerinden yararlanamamak söz konusu. 1.1 sürüm (Bonus View) sonrasında BD Live olarak adlandırılan 2.0 versiyonu geliştirildi. Bonus View ile ‘yönetmen yorumu’ gibi ek video içeriğinin ‘resim içinde resim’ (PIP) tekniğiyle gösterilmesi sağlandı. BD Live ise BD-J (Blu-ray Disc Java) olarak adlandırılan gelişmiş interaktivite ve arayüz sistemi internete bağlanarak ekstra içerik yüklenmesini mümkün kılıyor. Sürümlerin gidişatı açısından BD Live’ın uzunca bir süre kullanılacağını öngörebiliriz. Bu durumda kısa bir süre bekleyip yeni 2.0 versiyonların çeşidi artıp fiyatı düşünce karar aşamasına geçmek mantıklı olabilir. Yine cihazın “firmware’ (işletim yazılımı) güncelleme imkanı tanıması görüntü çözücü ve Blu-ray sürümünü yükseltme adına önemli. Bölge koduna gelince, yeni üretilen Blu-ray filmlerin %90’ı ‘bölge korumasız’ olarak sunuluyor. Ayrıca bilgisayar kullanıyorsanız bazı uygulamalarla korumayı devre dışı bırakmak da mümkün.
BLU-RAY’E ALTERNATİF
Eğer imkanlarınız HD tutkunuzu Blu-ray çözümleriyle karşılamaya yetmiyorsa üzülmeyin. Sırf Blu-ray cihazınız yok diye piksel piksel videolar izleyecek değilsiniz. İnternet üzerinde çoğu 1080p olmasa da birçok HD içerik bulmak mümkün. Bağlantı bant genişliğinin tüm dünyada artmasıyla birlikte online video servisleri bile tam ekran görüntülendiğinde DVD’den daha yüksek çözünürlük sunan videoları akıcı olarak (streaming) sunmaya başladı. Bu servislerin en yenisi Vimeo. YouTube HD merakla beklenedursun, zaten YouTube’u alternatif proxy çözümleriyle izleyen kullanıcılar olarak farklı servislere her zaman açığız. Vimeo, HD kalitesinde video yükleyip izleyebileceğiniz başarılı bir servis. Fakat videolarınızı tam anlamıyla HD kalitesinde televizyonunuzda izlemek istiyorsanız bir süreliğine fragman ve kısa filmlerle yetinmek durumunda kalabilirsiniz. Apple ve Yahoo, internet üzerinden ücretsiz HD film sunan büyük firmaların başında geliyor. Microsoft ise Windows Media Player sayfasında kısıtlı sayıda örnek HD video sunuyor. Bu fragmanları DVD’ye yazıp veya televizyonunuzda USB bağlantısı varsa taşınabilir diske kopyalayıp izleyebilirsiniz.
BLU-RAY MEDYALAR
Hayalimizdeki çözünürlüğü gerçek kılan yeni medya depolayıcımız Blu-ray hakkında birçok bilgi öğrendik. Peki Blu-ray dediğimiz şey elle tutulur bir nesne ise nasıl bir şeydir? Aslına bakılırsa haberin başında da belirttiğimiz gibi okuyucu ve yazıcıların üretiminde kullanılan tamamlayıcı ürünlerin değişmemesi için disk boyutları sabit tutuldu. Yani bir Blu-ray disk, bildiğimiz CD veya DVD diskleriyle aynı boyutlara sahip. 12 cm çaplı büyük ve 8 cm’lik küçük olmak üzere iki boyda üretiliyor. Standart büyük boyda 50 GB (çift katman), küçük boyda 15.6 GB (çift katman) veri depolanabiliyor. Yazılabilir (BD-R) ve tekrar yazılabilir (BD-RE) versiyonları kullanım açısından DVD’den daha basit. Pozitif ve negatif versiyonlarla yaklaşık 12 farklı türe sahip olan DVD karşısında gayet minimal.
BLU-RAY ARTILARI ve EKSİLERİ
Genel hatları itibarıyla üreticilere en mantıklı seçim olarak gelen Blu-ray, önümüzdeki 5 yılın depolama medyası olacak. Fakat her teknolojide olduğu gibi Blu-ray teknolojisinde de bir takım avantaj ve dezavantajlar bulunuyor. İşte en önemlileri:
(+) Yüksek kapasite (katman başına 25 GB): Artan görüntü ve ses teknolojileri artık tamamen dijitale dönen içeriğin dosya boyutunu da buna paralel olarak artırıyor. Üç katman teknolojisiyle 51 GB’a ulaşan HD VMD formatı biraz geç kaldı. Tek katmanda 15 GB saklayan HD-DVD ise zaten tarih oldu.
(+) Yaygın destek: Blu-ray’in standartlaşması şüphesiz onu rakipleri arasından tamamen sıyrılıp tek kalmasını sağladı. Artık üretilen HD filmlerin tamamı Blu-ray formatında satışa sunuluyor.
(-) HD televizyon ihtiyacı: CD’den DVD’ye geçişte çözünürlük mevcut ekranlar tarafından desteklendiğinden kullanıcılar bu gibi bir durumla karşılaşmamışlardı. Fakat Blu-ray film satın alıp izlemek istiyorsanız HD uyumlu bir televizyona ihtiyacınız var.
(-) Yüzeye yakın veri saklama: Blu-ray teknolojisi verileri disk yüzeyine oldukça yakın kaydettiğinden (0.1 mm, HD-DVD de bu rakam 0.6 mm), Blu-ray diskler çizilmelere karşı başlarda inanılmaz derece hassastı. Ardından TDK ve Verbatim koruyucu katman kaplama teknolojisini geliştirerek disklerin çizilmelere karşı daha dayanıklı olmasını sağladı.
MİNİ SÖZLÜK
BD
Blu-ray Disk
BD Live
Oynatıcılara ağ bağlantısı, birçok eklenti ve yerel 1 GB kapasite desteği sunan versiyon (2.0).
BD-9
Toplam 9 GB kapasite sunan kırmızı lazer teknolojili Blu-ray içeriği sunan DVD.
BDA
Blu-ray Disk formatını geliştiren, dünyanın önde gelen firmalarından 180 üyeye sahip şirketler birliği, Blu-ray Disc Association.
Bonus View
Oynatıcılara resim içinde resim (Picture-in-picture, PIP) özelliği ekleyen Blu-ray versiyonu (1.1).
HDMI
High-Definition Multimedia Interface’in (yüksek çözünürlüklü multimedya arayüzü) kısa hali. Telif korumasından bant genişliğine kadar yüksek çözünürlüklü içeriğin sunumu için geliştirilen bağlantı arabirimi.
Kaynak: LOG DERGİSİ – Ekim 2008
