Geçtiğimiz hafta yaşanan ve etkisi uzun süre silinmeyecek olan Soma kazası sadece Türkiye’de değil, dünyada da büyük yankı yarattı ve madencilerin iş güvenliğiyle ilgili pek çok tartışma başladı. New Scientist‘in haberine göre pek çok uzman, özellikle maden kazalarının ardından yürütülen kurtarma çalışmalarında kullanılabilecek teknolojileri yeniden gündeme getirirken, en önemli noktanın Türkiye’nin yaşadıklarından ders çıkarması ve çok sıkı düzenlemeleri yürürlüğe koyması olduğunun altını çiziyor.
Enerji ihtiyacının büyük ölçüde madencilikle karşılanmasından ötürü, madencilerin çalışma koşulları ve güvenliği (Türkiye’de neredeyse hiç gündeme gelmese de) tüm dünyada önem verilen bir konu. Robot teknolojilerinde kaydedilen ilerlemelerle birlikte yakın gelecekte maden kazalarında en büyük yardımı robot filolarının sağlaması bekleniyor. Ancak ABD’li mühendisler teknolojinin kullanıma hazır olmadan önce birkaç aşamadan daha geçmesi gerektiğini belirtiyor.
Peki robotlar maden kazalarında nasıl yardımcı olacak? Şu anda madenlerde kaza meydana geldiğinde kurtarma çalışmalarının yeterince hızlı yürütülememesinin önündeki en büyük engellerden biri, kurtarma görevlilerinin can güvenliğini sağlamanın çok zor olması. Ancak robot teknolojisi kullanıma hazır hale geldiğinde, patlama nedeniyle çöken madenlerde kurtarma girişimlerinde madene insanlardan önce robotlar gönderilerek tünellerdeki hava kalitesinin test edilmesi ve kurtarma görevlileri için güvenli rotalar belirlenmesi sağlanacak. Hatta teknoloji yeterince geliştiğinde robotların kazazedeleri tek başına dışarı çıkarabileceği dahi düşünülüyor.
Robotlar şu ana kadar çeşitli kazalarda test edilmiş, ancak elde edilen sonuçlar her zaman başarılı olmamış. Örneğin kimi robotlar tünellerde sıkışırken, kimi robotlar da su altında kalarak çalışmaz hale gelmiş. Yine de tecrübeler teknolojinin giderek gelişmesine önayak olmuş.
Çeşitli firmalar kömür madenleri için özel robotlar tasarlamaya dahi başlamış. Bu alandaki en gelişmiş robotlardan biri olan Gemini Scout, maden ortamında her tür koşula ayak uydurabiliyor. Gemini Scout’ın dağıtımcısı Black-i Robotics, bu robotları Türkiye’ye getirmeyi defalarca denediklerini ancak bürokratik engelleri bir türlü aşamadıklarını belirtiyor. Zaten esas önemli olan robot teknolojisinin ne kadar geliştiği değil, bu robotlara kazalardan önce sahip olup olmadığınız.
Türkiye’deki mühendislerin de afetlerde kullanıma yönelik robotların geliştirilmesi için çeşitli çalışmalar yaptığı belirtiliyor, ancak robot geliştirmenin tek başına yeterli olmadığını özellikle yasama ve yürütmeden sorumlu yetkililerin kavraması şart. Soma’daki ihmallere ve madencilerin korkunç çalışma koşullarına ilişkin haberlerin ardı arkası kesilmezken suçu teknolojinin yeterince gelişmemiş olmasına atmak pek doğru değil. Pek çok uzman ve yetkilinin defalarca belirttiği gibi, belki maden kazalarına kökten çözüm getirmek mümkün olmayabilir, ancak kazalarda yaşanan kayıpların Soma’daki gibi katliam ölçeğinde olması öncelikli olarak ihmalden ve insana değer vermemekten kaynaklanıyor.
Haberde kullanılan görseller Gemini Scout‘a aittir