Uzaya sıcak su püskürten Enceladus’un sırrı çözüldü

Yaklaşık 30 milyon yılda donup katılaşması gereken Satürn’ün ayı Enceladus hala uzaya sıcak su püskürtüyor. Peki bunu nasıl yapıyor?

Satürn’ün altıncı en büyük ayı Enceladus’un sıcak su gizemine bir açıklama getirildi. 500 km çapındaki ayın etrafı yaklaşık 20-25 km kalınlığında buz tabakasıyla çevrili. Ancak güney kutbunda oldukça ilginç bir aktivite gerçekleşiyor. Enceladus, buz çatlakları arasından uzaya su püskürtüyor. Güney kutbunda gayzerler bulunan ayın söz konusu sıcak suyu milyarlarca yıldır ürettiği düşünülüyor. Nature Astronomy’de yayınlanan yeni araştırma ise olası bir teori ortaya atıyor.

Cassini uzay aracının araştırmaları sayesinde Enceladus’un uzaya sadece su değil tuz ve silika tozu da püskürttüğü biliniyordu. Ancak bu iki maddeyi püskürtebilmesi için söz konusu ayın okyanuslarının derinlikleri olağanüstü bir sıcaklıkta olmalı. Cassini’nin ortaya çıkardıklarına göre ayın sıvı okyanusunun derinliklerinde bazı ciddi kimyasal reaksiyonlar da gerçekleşiyor. Enceladus’un 25 km kalınlığındaki buz tabakasının altında sıvı okyanus yer almasının önemi ise yazının başında belirttiğimiz detaydan geliyor. Tüm hesaplamaların sonunda bilim insanları Enceladus’un yaklaşık 30 milyon yılda donmuş olması gerektiğini söylüyor. Ancak ayın milyarlarca yıldır sıcak ve sıvı okyanusa sahip olması söz konusu.

Olası açıklama

Bilim insanlarının ortaya attığı teorilerden biri Satürn’e dayanıyor. Satürn’ün etrafında eliptik yörüngede dönen ay belli bir çekimsel itme ve çekme yaşıyor. Bu da bir gelgit etkisi yaratıyor. Çekirdekte söz konusu etki sürtünmeye ve sonucunda da ısıya sebebiyet veriyor. Ancak bu açıklama gezegenin ürettiği sıcaklığı açıklamakta yetersiz kalıyor. “30 milyon yolda donması gerekirdi” ifadesi de sadece gelgit etkisi oluşturulduğu düşünüldüğünde ortaya çıkıyor.

Enceladus’un hala çok sıcak ve akışkan bir okyanusa sahip olduğu düşünülünce bilim insanları da teorilerini genişletmek durumunda kalmış. 3D simülasyonlarla ayın içinde olan biteni görselleştirmeye çalışan ekip bir açıklama ortaya atmış durumda. Bu açıklamaya göre, Enceladus’un sıvı okyanusa sahip olabilmesi için çekirdeğinin pek sağlam olmayan, kolayca bozunabilen, gözenekli bir kayadan oluşuyor olması gerekiyor. Fazlasıyla geçirgen bir çekirdek, gelgit etkisiyle boşlukta yüzde 20-30 yukarı doğru hareketlense soğuk, sıvı suyu ısıtmak için yeterli enerji açığa çıkıyor. Su çevresine kıyasla fazla sıcak olduğunda yukarı doğru yükseliyor ve yüzeyde yer alan çatlaklardan özgürlüğüne koşuyor. Oluşturulan simülasyona göre bu şekilde milyarlarca yıl sıcak, sıvı okyanus ayın üzerinde kalabiliyor. Çalışmayla ilgili daha detaylı bilgiye buradan ulaşabilirsiniz.